Logo Unii Europejskiej Serwis informacyjny Miasta Dębica

Mogiła Żydów na Wolicy

Loading...

Pierwszy etap likwidacji dębickiego getta, które Niemcy utworzyli w styczniu 1942 r., odbył się w dniach od 21 do 25 lipca 1942 r. w ramach akcji „Reinhardt” (planu „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”), której celem było wymordowanie ludności żydowskiej z pięciu dystryktów Generalnego Gubernatorstwa. Wcześniej zwieziono do Dębicy Żydów z okolicznych mniejszych gett, m.in.: z Sędziszowa, Ropczyc, Pilzna, Radomyśla Wielkiego, Baranowa Sandomierskiego, Rozwadowa, Wielopola, Tarnobrzega. Niemieccy oprawcy zgromadzili w getcie ok. 5 tys. osób. Całą akcją kierował szef dębickiego gestapo Juliusz Garbler.

Rozpoczęto od selekcji, która odbywała się na tzw. Księżych Łąkach położonych między stacją kolejową a gettem. Wybierano przeważnie starców, chorych, kobiety i dzieci. Następnie ciężarówkami przewieziono ich na miejsce masowej egzekucji na polanę u podnóża Łysej Góry, gdzie zamordowano około 500 osób. Wśród strzelających niemieckich żandarmów był miejscowy oprawca Robert Urban, volksdeutsch pochodzący z Rudy Śląskiej. Zwłoki wrzucano do wcześniej przygotowanych wykopów. Wg Leokadii Mikołajków w tym dniu wieczorem do lasu pod Łysą Górą były jeszcze dowożone wozami konnymi zwłoki Żydów zamordowanych w getcie. Następnie zostały przysypane ziemią.

W czasie pierwszej akcji likwidacyjnej z dębickiego getta blisko 350 osób przewieziono do obozów pracy przymusowej w Pustkowie i Rzeszowie, a do obozu zagłady w Bełżcu od 2 do 4 tysięcy Żydów.

W 1949 r. mogiła została przykryta betonową płytą, na której umieszczono tablicę z inskrypcjami. Fundacja Rodziny Nissenbaunów w 1996 r. sfinansowała wykonanie ogrodzenia zbiorowej mogiły. Staraniem samorządu Miasta Dębica w lipcu 2022 roku grobowiec został odnowiony ze środków Instytutu Pamięci Narodowej.

W rocznicę masowej egzekucji odbywają się u stóp Łysej Góry uroczystości upamiętniające niemiecką zbrodnię popełnioną na społeczności żydowskiej.