Logo Unii Europejskiej Serwis informacyjny Miasta Dębica

Getto żydowskie

Loading...

Wojska niemieckie wkroczyły do Dębicy 8 września 1939 r. Żołnierze Wehrmachtu podpalili synagogę nowomiejską
i zamordowali kilku Żydów. W tym czasie miasto zamieszkiwało ok. 2900 wyznawców religii mojżeszowej, co stanowiło 20% mieszkańców miasta. Pierwszy rok wojny nie przyniósł większych zmian w sytuacji społeczności żydowskiej.

Wiosną 1940 r. dokonano spisu ludności, aby zarejestrować Żydów zdolnych do pracy. W czerwcu wysłano pierwszą grupę do obozu pracy w Pustkowie. Sytuacja Żydów uległa znacznemu pogorszeniu zimą 1939/1940 roku. Niemcy zabierali im majątek, domagali się coraz większych kontrybucji.

W styczniu 1942 r. Niemcy utworzyli getto, które mieściło się między dzisiejszymi ulicami: Żeromskiego i Strumskiego (na północy) – Kościuszki (na wschodzie) – Żeromskiego (na zachodzie) – Żuławskiego, Piekarską i północą pierzeją Rynku wzdłuż zewnętrznej ściany (na południu).

Z tego obszaru wysiedlono rodziny polskie (chrześcijańskie). Początkowo w getcie zgromadzono ok. 2200 Żydów, ale szybko dowieziono kolejnych z likwidowanych mniejszych gett w Pilznie, Radomyślu Wielkim, Ropczycach i Sędziszowie Małopolskim.

Niemcy przystąpili do pierwszej likwidacji getta latem 1942 r. Zanim to nastąpiło, zostali dowiezieni Żydzi m.in. z Tarnobrzega i Rozwadowa. Selekcja odbyła się na tzw. Księżych Łąkach, tj. w rejonie między stacją kolejową a gettem, 21 lipca 1942 r.

Zagrożone wywozem matki w obawie o życie swoich dzieci niejednokrotnie ukrywały je wcześniej w zakamarkach getta. Później szef gestapo Juliusz Garbler razem ze swoimi przybocznymi wyszukiwał je i mordował. Umieszczonych na cięzarówkach Żydów przewieziono na miejsce masowej egzekucji, na polanę u podnóża Łysej Góry, gdzie zamordowano około 500 osób.

Blisko 350 przewieziono do obozów pracy przymusowej w Pustkowie i Rzeszowie, a do obozu zagłady w Bełżcu wywieziono od 2 do 4 tysięcy osób. Po pierwszej likwidacji getta jego teren ogrodzono wysokim płotem z desek, a później otoczono drutem kolczastym. Kolejna akcja likwidacyjna została przeprowadzona w dniach 15-16 grudnia 1942 r. Do obozu zagłady w Bełżcu przewieziono ok. 1000 Żydów. Na miejscu pozostali jedynie pracownicy parowozowni. Żydzi z getta byli też mordowani na miejscowym cmentarzu żydowskim i na tzw. Księżych Łąkach.

Ostateczna likwidacja dębickiego getta nastąpiła w kwietniu 1943 roku. Przeszło przez niego ponad 12 tysięcy osób narodowości żydowskiej.